کلسترول از جمله چربی های موجود در خون می باشد، که نقش بسزایی در ساخت، استحکام و انعطاف بخشی به غشای سلولی بدن دارد. کلسترول یکی از مهمترین نیازهای بدن شناخته شده است ولی در عین حال، افزایش بیش از حد آن بسیار خطرناک است و گاهی منجر به سکته می شود. راستینه در این مقاله اطلاعات مفیدی در زمینه کلسترول در اختیارتان قرار می دهد.

کلسترول چیست؟

ممکن است کلسترول را با غذاهای چرب مرتبط سازیم، اما بیشتر این ماده مومی شکل توسط خود بدن ما ساخته میشود. کبد هفتاد وپنج درصد از کلسترولی که در خون ما در گردش است را تولید میکند، بیست وپنج درصد دیگر از مواد غذایی منشاء می گیرند. در سطوح نرمال، کلسترول خون در واقع نقش مهمی در کمک به عملکرد سلول ها ایفا می کند. اما بیش از صد میلیون نفر درگیر کلسترول بالا هستند.

علائم کلسترول بالا

کلسترول بالا هیچ علامتی ندارد، اما موجب آسیب های عمیقی در بدن میشود. با گذشت زمان، میزان زیاد کلسترول ممکن است به ساخت پلاک داخل رگ های خونی منجر شود. این مشکل که تحت عنوان آترواسکلروز شناخته می شود، فضای موجود برای جریان خون را تنگ می کند و می تواند آغازی برای بیماری قلبی باشد. خبر خوب این است که کلسترول بالا به راحتی شناسایی می شود، و راه های بسیاری برای پایین آوردن آن وجود دارد.

جهت مشاهده مقاله آشنایی با تخت تراکشن و کاربردهای آن کلیک کنید

آزمایش کلسترول

افراد بالاتر از بیست سال باید سطوح کلسترول خود را حداقل هر شش سال یک بار بررسی کنند. این بررسی با یک آزمایش خون ساده که به عنوان شرح لیپوپروتئین ناشتا شناخته می شود، انجام می گیرد. این آزمایش بعد از نه تا دوازده ساعت ناشتا انجام می شود و اشکال مختلف کلسترول، که در گردش خون هستند را اندازه گیری می کند. نتایج این آزمایش سطوح کلسترول بد، کلسترول خوب و تری گلیسیرید را نشان می دهند.

کلسترول بد

اکثر کلسترول در خون توسط پروتئین هایی به نام لیپوپروتئین با چگالی کم یا LDL ، حمل می شوند. این کلسترول تحت عنوان کلسترول بد شناخته میشود زیرا با سایر مواد ترکیب می شود و رگ ها را مسدود می کند. رژیم غذایی سرشار از چربی های اشباع شده و چربی های ترانس به بالا رفتن سطح کلسترول LDL منتهی می شود. برای بسیاری از افراد داشتن عدد LDL زیر ۱۰۰ نشانه سلامت است، اما افراد مبتلا به بیماری قلبی ممکن است به عدد حتی پایین تر نیاز داشته باشند.

کلسترول خوب

بیش از یک سوم کلسترول خون توسط لیپوپروتئین هایی با چگالی بالا یا HDL حمل می شوند. این نوع کلسترول، کلسترول خوب نامیده می شود زیرا به حذف کلسترول بد کمک میکند و از تجمع آن در داخل رگها جلوگیری می کند. هر چه سطح کلسترول HDL بالاتر باشد، بهتر است. افراد با کلسترول HDL خیلی پایین، بیشتر احتمال دارد به بیماری های قلبی مبتلا شوند. خوردن چربی های سالم مانند روغن زیتون، میتواند به افزایش کلسترول HDL کمک کند.

جهت مشاهده مقاله صندلی انتقال بیمار چیست و چه استفاده ای دارد؟ کلیک کنید

تری گلیسرید

بدن کالری های اضافی و شکر را به تری گلیسرید تبدیل می کند. تری گلیسرید نوعی چربی است که در خون حمل میشود و به صورت سلول های چربی در سراسر بدن ذخیره می شود. افراد مستعد  تری گلیسرید بالا، عبارتند از: کسانی که اضافه وزن دارند، غیر فعال هستند، سیگاری هستند و همین طور افرادی که رژیم غذایی با کربوهیدرات بسیار بالا دارند. نمره تری گلیسرید ۱۵۰ یا بالاتر، شما را در معرض خطر سندرم متابولیک قرار می دهد که با بیماری قلبی و دیابت مرتبط است.

کلسترول کل

کلسترول کل، ترکیب LDL، HDL و VLDL (لیپوپروتئین با چگالی بسیار پایین) در جریان خون شما را اندازه گیری میکند. VLDL (پیش ماده LDL) کلسترول بد، است. نمره کلسترول کل کمتر از ۲۰۰ در اکثر موارد سالم در نظر گرفته می شود. افرادی که نمره کلسترول کل آنها در محدوده بالا است در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی هستند.

محاسبه نسبت کلسترول

برای محاسبه نسبت کلسترول خود، کلسترول کل خود را بر کلسترول HDL تقسیم کنید. به عنوان مثال، نمره کل ۲۰۰ تقسیم بر نمره HDL 50 برابر نسبت کلسترول ۴ به ۱ است. پزشکان توصیه میکنند نسبت ۴ به ۱ یا پایین تر حفظ شود. هر چه نسبت کمتر باشد، بهتر است. در حالی که این رقم در برآورد خطر بیماری قلبی مفید است، در هدایت درمان مهم نیست. پزشکان به کلسترول کل، کلسترول HDL و LDL برای تعیین درمان نگاه میکنند.

کلسترول در غذاها

مواد غذایی غنی از کلسترول مانند تخم مرغ، میگو و خرچنگ دریایی به طور کامل ممنوع نیستند. تحقیقات نشان می دهند که کلسترولی که ما می خوریم تنها اثر کوچکی روی سطح کلسترول خون دارد. و همین طور مشخص شده است که تعداد کمی از افراد پس از خوردن تخم مرغ، سطح کلسترول خونشان تغییر می کند. اما برای بسیاری از افراد، چربی اشباع شده و چربی های ترانس، نگرانی های بزرگتری به شمار می آیند. محدودیت کلسترول روزانه، ۳۰۰ میلی گرم برای افراد سالم و ۲۰۰ میلی گرم برای افراد در معرض خطر بالاتر، است.

یک عدد تخم مرغ ۱۸۶ میلی گرم کلسترول دارد.

کلسترول و سابقه خانوادگی

منشاء کلسترول از دو منبع “ بدن و مواد غذایی ”  است و هر یک از این منابع می توانند در کلسترول بالا نقش داشته باشند. برخی از افراد ژن هایی را به ارث می برند که باعث تولید کلسترول بسیار زیاد می شوند. برای افراد دیگر، رژیم غذایی مقصر اصلی است. چربی اشباع و کلسترول در مواد غذایی حیوانی، از جمله گوشت، تخم مرغ و محصولات لبنی وجود دارند. در بسیاری از موارد، کلسترول بالا ناشی از ترکیب رژیم غذایی و ژنتیک می باشد.

چه مواردی خطر کلسترول بالا را افزایش می دهند؟

چندین عامل می توانند احتمال ابتلا به کلسترول بالا را افزایش دهند. عبارتند از:

جهت مشاهده مقاله معرفی دستگاه ایست آسان، ایزی استند چیست؟ کلیک کنید

• رژیم غذایی سرشار از چربی های اشباع و کلسترول
• سابقه خانوادگی کلسترول بالا
• اضافه وزن یا چاقی
• بالا رفتن سن

کلسترول و جنسیت

تا زمان یائسگی، معمولا زنان نسبت به مردان هم سن و سال خود سطح کلسترول کل کمتری دارند. آنها دارای سطوح بالاتر کلسترول HDL، یعنی نوع خوب کلسترول، هستند. یکی از دلایل این امر استروژن است. هورمون جنسی زنانه سطح کلسترول HDL را افزایش می دهد. تولید استروژن در طول سال های باروری به اوج خود میرسد و در دوران یائسگی کاهش می یابد. پس از پنجاه و پنج سالگی، خطر ابتلا زنان به کلسترول بالا افزایش می یابد.

کلسترول و کودکان

شواهد نشان می دهند که کلسترول می تواند گرفتگی عروق را در دوران کودکی آغاز کند و منجر به آترواسکلروز و بیماری قلبی در زندگی شود. انجمن قلب آمریکا به کودکان و نوجوانان مبتلا به کلسترول بالا توصیه می کند اقداماتی برای پایین آوردن آن انجام دهند. در حالت ایده آل، کلسترول کل در افراد دو تا نوزده سال باید زیر ۱۷۰ باشد.

چرا کلسترول بالا اهمیت دارد؟

کلسترول بالا یکی از  عمده ترین عوامل خطر برای بیماری های عروق کرونر، حمله قلبی و سکته مغزی است. همچنین به نظر می رسد افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را بالا می برد. همانطور که قبلا گفته شد، کلسترول بالا منجر به ساخت پلاک می شود که شریان ها را تنگ می کند. این مسئله خطرناک است، زیرا می تواند جریان خون را محدود کند. اگر عرضه خون به بخشی از قلب یا مغز به طور کامل قطع شود، حمله قلبی یا سکته مغزی رخ می دهد

جهت مشاهده مقاله انواع ترالی بیمارستانی، راهنمای خرید انواع ترالی بیمارستانی کلیک کنید

راه های کاهش کلسترول:

خوردن فیبر بیشتر

تغییرات رژیم غذایی روشی قدرتمند برای مبارزه با کلسترول بالا است. شاید تعجب کنید که چرا ادعا می شود برخی غلات برای داشتن قلبی سالم مفید هستند، در صورتیکه باید گفت این مفید بودن به خاطر داشتن فیبر است. فیبر محلول موجود در بسیاری از مواد غذایی کمک می کند تا LDL، یعنی کلسترول بد، کاهش یابد. منابع خوب فیبر محلول، شامل: نان و غلات، بلغور جو دوسر، میوه ها، میوه های خشک، سبزیجات، حبوباتی همچون لوبیا، می باشند.

چربی هایی که میخورید را بشناسید.

کمتر از سی و پنج درصد از کالری روزانه شما چربی است. اما همه چربی ها یکسان نیستند. چربی های اشباع از محصولات حیوانی و روغن های گرمسیری کلسترول LDL را افزایش می دهند. چربی های ترانس مشکل را دو چندان می کنند، کلسترول بد را افزایش می دهند، در حالی که نوع خوب کلسترول را پایین می آورند. این دو چربی بد در بسیاری از محصولات پخته شده، غذاهای سرخ شده (پیراشکی، سیب زمینی سرخ کرده، چیپس) مارگارین، و بیسکوییت ها یافت می شوند. چربی های اشباع نشده هنگامی که با تغییرات رژیم غذایی سالم دیگر ترکیب می شوند، می توانند LDL را کاهش دهند. این نوع چربی ها در آووکادو، روغن زیتون و روغن بادام زمینی یافت می شوند.

پروتئین هوشمند

گوشت و شیر پر چرب مقدار زیادی پروتئین دارند، اما آنها منابع اصلی کلسترول نیز به شمار می روند. شما می توانید با جایگزینی پروتئین سویا در برخی از وعده های غذایی، کلسترول LDL را کاهش دهید. ماهی انتخاب عالی دیگر است. برخی از انواع آن، مانند ماهی آزاد، غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند، که می توانند سطوح کلسترول را بهبود بخشند. انجمن قلب خوردن ماهی حداقل دو بار در هفته را توصیه می کند.

رژیم غذایی با کربوهیدرات پایین

شواهد نشان می دهند که رژیم های غذایی با کربوهیدرات پایین نسبت به رژیم های کم چربی، تاثیر بیشتری در بهبود سطوح کلسترول دارد. در طی تحقیقات دو ساله انجام شده توسط موسسه ملی بهداشت تامین مالی، مشخص شده است که  افرادی که برنامه کربوهیدرات پایین را دنبال کردند نسبت به کسانی که از برنامه چربی پایین پیروی کردند، به نحو چشمگیری سطح HDL (کلسترول خوب) بهتری داشتند.

کاهش وزن

اگر اضافه وزن دارید، با پزشک خود در مورد شروع یک برنامه کاهش وزن صحبت کنید. کاهش وزن می تواند به شما کمک کند سطح تری گلیسیرید، LDL و کلسترول کل را کاهش دهید. کاهش حتی چند کیلو می تواند سطح کلسترول خوب را نیز افزایش دهد به ازای هر دو کیلو کاهش وزن یک امتیاز کسب خواهید کرد.

ترک سیگار

ترک دخانیات دشوار است، اما با قطع مصرف سیگار، کلسترول خوب شما احتمالا تا ده درصد بهبود می یابد. در صورتی که چند استراتژی ترک سیگار را ترکیب کنید، میتوانید موفق تر باشید. با پزشک خود در مورد گزینه هایی که برای شما بهتر هستند، مشورت کنید.

ورزش

اگر سالم هستید اما زیاد فعال نیستید، شروع یک برنامه ورزشی هوازی می تواند کلسترول خوب شما را تا پنج درصد در دو ماه اول افزایش دهد. ورزش منظم نیز باعث کاهش کلسترول بد می شود. فعالیتی را انتخاب کنید که ضربان قلب شما را بالا ببرد، مانند دویدن، شنا، و یا پیاده روی سریع، و در اکثر روزهای هفته حداقل سی دقیقه را به ورزش اختصاص دهید. این سی دقیقه نباید به طور مداوم باشد؛ دو پیاده روی پانزده دقیقه ای می تواند تاثیر خوبی داشته باشد.

داروها

اگر کلسترول بالا در خانواده شما وجود دارد، ممکن است رژیم غذایی و ورزش به اندازه کافی شما را به آنچه می خواهید نرسانند. در آن صورت، دارو می تواند سطح کلسترول شما را به مقدار مطلوب برساند. استاتین ها معمولا انتخاب اول هستند. آنها از تولید کلسترول در کبد جلوگیری می کنند. گزینه های دیگر شامل: مهار کننده های جذب کلسترول، رزین های اسید صفراوی و فیبرات ها هستند. پزشک شما ممکن است ترکیبی از این داروها را توصیه کند.

مکمل های غذایی

مکمل های خاص میتوانند به بهبود سطوح کلسترول کمک کنند. این مکمل ها عبارتند از: گیاه استرول، جو و جو دوسر، فیبر و چای سبز.

داروهای گیاهی

برخی مطالعات نشان می دهند سیر می تواند چند درصد کلسترول کل را کاهش دهد. اما قرص های سیر می توانند عوارض جانبی داشته باشند و ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند. گیاهان دارویی دیگر که میتوانند کلسترول را کاهش دهد عبارتند از:

• دانه های شنبلیله
• عصاره برگ کنگر فرنگی
• ریحان
• بومادران

چه میزان کلسترول را باید کاهش داد؟

بسیاری از افراد از طریق ترکیب دارو و تغییر شیوه زندگی، قادر به کاهش سطح کلسترول هستند. اما چه میزان کاهش کافی است؟ برای افراد مبتلا به دیابت و یا در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی، نمره LDL کمتر از ۱۰۰ مطلوب است. اگر قبلا مبتلا به بیماری قلبی و یا بیماری عروق کرونر بوده اید، برخی از پزشکان کاهش LDL تا ۷۰ یا پایین تر را توصیه می کنند.

جهت مشاهده مقاله آشنایی با دستگاه مانیتورینگ علائم حیاتی کلیک کنید

آیا این آسیب غیر قابل بازگشت است؟

سالها طول می کشد تا کلسترول بالا شریان ها را با پلاک مسدود کند. اما شواهدی وجود دارند که نشان می دهند آترواسکلروز، حداقل تا حدی، می تواند معکوس شود. دکتر دن اورنیش، چندین مقاله منتشر کرده است که نشان می دهند رژیم غذایی گیاهی کم چرب، مدیریت استرس و ورزش منظم می توانند از ساخت پلاک در داخل عروق کرونر جلوگیری کنند. تحقیقات دیگر این ایده که کاهش زیاد کلسترول تا حدودی می تواند به باز شدن شریانهای مسدود کمک کند، را تایید می کنند.

منبع : بررسی سطوح کلسترول